Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

* ărātro and contr. artro, āre, v. a. [aratrum], to plough after sowing: quod nunc vocant artrare, id est aratrare, Plin. 18, 20, 49, § 182.

arctē (correctly, artē), adv., v. artus fin.

†† artăba, ae, f., an Egyptian dry measure = 3 1/3 Rom. modii, Rhem. Fan. Pond. 89.

Artăbānus, i, m.

  1. I. A Parthian king of the family of the Arsacidœ, Just. 42, 2; Tac. A. 2, 3; 2, 58; 6, 31 sq.; 11, 8.
  2. II. A general of Xerxes, Nep. Reg. 1, 5; Just. 3, 1.

Artăcĭē, ēs, f., = Ἀρτακίη (Hom. Od. 10, 108), a fountain in the country of the Lœstrygones, Tib. 4, 1, 60.

artātus (not arct-), a, um, P. a., from arto.

Artaxăta, ōrum, n. (Artaxăta, ae, f., Tac. A. 2, 56), = Ἀρτάξατα, the capital of Armenia Major, on the Araxes, now Ardaschad, Juv. 2, 170.

Artaxerxes, is, m., = Ἀρταξέρξης, the name of several Persian kings, Nep. Reg. 1, 3; Just. 3, 1; 10, 3 al.

artē (not arctē), adv., v. 1. artus fin.

Artĕmis, idis, f., = Ἄρτεμις, the Greek name of Diana, Plin. 25, 7, 36, § 73; cf. Macr. S. 1, 15; 7, 16.

Artĕmĭsĭa, ae, f., = Ἄρτεμισία.

  1. I. Wife of King Mausolus, in Caria, to whom, after his death, she built the renowned Mausoleum, Gell. 10, 18.
  2. II. artĕmĭsĭa, ae, f., the plant mugwort, Plin. 25, 7, 36, § 73; App. Herb. 10.

Artĕmisĭum, ii, n., = Ἀρτεμίσιον.

  1. I. A promontory of the island Eubœa, Nep. Them. 3, 2 and 4.
  2. II. A town in Eubœa, Plin. 4. 12, 21, § 64.

Artĕmĭta, ae, or Artĕmĭtē, ēs, f., = Ἀρτέμιτα.

  1. I. A city of Assyria or, perh. more strictly, of Babylonia, Plin. 6, 26, 30, § 117.
  2. II. Another name for Rhene, one of the Echinades, Plin. 4, 12, 22, § 67.

artĕmon (artĕmo, Lucil. ap. Charis. p. 99 P.), ōnis, m., = ἀρτέμων.

  1. I. A sail put upon the mast above the main-sail, a top-sail, Dig. 50, 16, 242; * Vulg. Act. 27, 40.
  2. II. The guiding-pulley of a machine for raising weights, * Vitr. 10, 5.

artērĭa, ae, f. (artērĭum, i, n., v. infra), = ἀρτηρία.

  1. I. The windpipe: arteria ad pulmonem atque cor pertinens, Plin. 11, 37, 66, § 175; 20, 6, 22, § 49; so id. 22, 25, 66, § 136; Gell. 17, 11, 2 al.
    From its internal roughness, also called arteria aspera (Gr. τραχεῖα ἀρτηρία): cum aspera arteria (sic enim a medicis appellatur) ostium habeat adjunctum linguae radicibus, Cic. N. D. 2, 54, 136; Cels. 4, 1.
    And since it consists of two parts, also in the plur.: laeduntur arteriae, Auct. ad Her. 3, 12: arteriae reticendo acquiescunt, id. ib. 3, 12; Plin. 22, 23, 48, § 100; Suet. Ner. 25; id. Vit. 2; Gell. 10, 26, 9.
    Once in the neutr. plur.: artērĭa, ōrum, * Lucr. 4, 529.
  2. II. An artery: sanguis per venas in omne corpus diffunditur et spiritus per arterias, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. id. ib. fin.; Sen. Q. N. 3, 15; arteriarum pulsus citatus aut tardus, etc., Plin. 11, 37, 88, § 219: arteria incisa non coit neque sanescit, Cels. 2, 10.
    Sometimes it interchanges with vena; cf. Gell. 18, 10, 4 sq.

artērĭăcē, ēs, f., = ἀρτηριακή, a medicine for the windpipe, Plin. 23, 7, 71, § 136; cf. Cels. 5, 25, 17; Scrib. Comp. 74 and 75.

artērĭăcus, a, um, adj., = ἀρτηριακός, of or pertaining to the windpipe: medicamenta, that produce coughing, Cael. Aur. Tard. 2, 6.

artērĭŏtŏmĭa, ae, f., = ἀρτηριοτομία, an opening or incision in an artery, Cael. Aur. Tard. 1, 1 fin.

arthrītĭcus, a, um, adj., = ἀρθριτικός, gouty, arthritic: cocus, * Cic. Fam. 9, 23.

arthrītis, ĭdis, f., = ἀρθρῖτις, a lameness in the joints, gout (in pure Lat., articularis morbus), Vitr. 1, 6.

artĭcŭlāmentum, i, n. [articulo], the articulation of the limbs, a joint (late Lat.), Scrib. Comp. 214; 206; 263.

artĭcŭlāris, e, adj. [articulus].

  1. I. Pertaining to the joints (v. articulus, I.): morbus, gout, Plin. 20, 17, 73, § 195; Suet. Galb. 21; Scrib. Comp. 101.
  2. II. In gram., like the article (v. articulus, II. A. fin.): pronomen, i. e. hic, iste, Prisc. p. 938 P.; 574 P.; Serv. p. 1785 P.

artĭcŭlārĭus, a, um, adj. [articulus], of or pertaining to the joints: morbus, gout, Cato, R. R. 157, 7; Plin. 23 prooem.; 22, 13, 15, § 34.

artĭcŭlātē, adv., v. articulo, P. a. fin.

artĭcŭlātim, adv. [articulatus].

  1. I. Joint by joint, limb by limb, piecemeal: aliquem concidere, Plaut. Ep. 3, 4, 52: membra (pueri) articulatim dividit, poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; cf. Planck, Eur. Medea, p. 102: comminuere articulatim diem, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5.
  2. II. Trop., of discourse, properly divided (v. articulus, II. A.); hence, clearly, distinctly, point by point: verba discernere articulatim, Lucr. 4, 555: aliquid explicare, Varr. L. L. 10, 4, 179: aliquid articulatim distincteque dicere, * Cic. Leg. 1, 13, 36.

artĭcŭlātĭo, ōnis, f. [articulo] (belonging to the lang. of the vineyard).

  1. I. The putting forth of new joints or knots, Plin. 16, 25, 41, § 101; 17, 21, 35, § 163.
  2. II. A disease of the vine at the joints of the tendrils, Plin. 17, 24, 37, § 226.

artĭcŭlātus, a, um, P. a., from articulo.

artĭcŭlo, āvi, ātum, 1, v. a. [articulus], lit. to divide into single members or joints; used only trop. of discourse, to utter distinctly, to articulate: hasce voces mobilis articulat verborum daedala lingua, the nimble tongue articulates, Lucr. 4, 551: verba, App. Flor. 12, p. 349, 5: sonos, Arn. 3, p. 111.
Hence, artĭcŭlātus, a, um, P.a., prop., furnished with joints; hence distinct: verba, Sol. c. 65: vox, Arn. 7, p. 217, and in gram.: articulata (vox) est, quae coartata, hoc est copulata, cum aliquo sensu mentis ejus, qui loquitur, profertur, Prisc. p. 537 P.; so Isid. Orig. 1, 14.
* Adv.: artĭcŭlātē, distinctly, articulately: loqui, Gell. 5, 9, 2.

artĭcŭlōsus, a, um, adj. [articulus], full of joints, or (of plants) full of knots (v. articulus, I.).

  1. I. Lit.: radix, Plin. 24, 16, 93, § 150.
  2. II. Trop., of discourse (v. articulus, II. A.): vitanda concisa nimium et velut articulosa partitio, full of minute divisions and subdivisions, Quint. 4, 5, 24 (cf. just before: divisio in digitos diducta).

artĭcŭlus, i, m. dim. [2. artus], a small member connecting various parts of the body, a joint, knot, knuckle.

  1. I.
    1. A. Lit.: nodi corporum, qui vocantur articuli, Plin. 11, 37, 88, § 217: hominis digiti articulos habent ternos, pollex binos, id. 11, 43, 99, § 244: summus caudae articulus, id. 8, 41, 63, § 153 al.: crura sine nodis articulisque, Caes. B. G. 6, 27: ipso in articulo, quo jungitur capiti cervix, Liv. 27, 49: auxerat articulos macies, i. e. had made more joints, had made the bones visible, Ov. M. 8, 807: articulorum dolores habere, i. e. gouty pains, Cic. Att. 1, 5 fin.; cf. Cels. 5, 18: postquam illi justa cheragra Contudit articulos, * Hor. S. 2, 7, 16; cf. Pers. 5, 58: gladiatorem vehementis impetus excipit adversarii mollis articulus, Quint. 2, 12, 2.
      Hence, molli articulo tractare aliquem, to touch one gently, softly, Quint. 11, 2, 70.
      Of plants: ineunte vere in iis (vitibus), quae relicta sunt, exsistit, tamquam ad articulos sarmentorum, ea quae gemma dicitur, Cic. Sen. 15, 53; Plin. 16, 24, 36, § 88: ante quam seges in articulum eat, Col. 2, 11, 9; so Plin. 18, 17, 45, § 159.
      Of mountains, a hill connecting several larger mountains: montium articuli, Plin. 37, 13, 77, § 201.
    2. B. With an extension of the idea, a limb, member, in gen. (cf. 2. artus), * Lucr. 3, 697.
      Hence also for a finger, Prop. 2, 34, 80; so Ov. H. 10, 140; id. P. 2, 3, 18: quot manus atteruntur, ut unus niteat articulus! Plin. 2, 63, 63, § 158: ab eo missus est articulus manūs, Vulg. Dan. 5, 24: aspiciebat articulos manūs, ib. ib. 5, 5: erexit me super articulos manuum mearum, on the fingers or palms of my hands, ib. ib. 10, 10.
  2. II. Trop.
    1. A. Of discourse, a member, part, division: articulus dicitur, cum singula verba intervallis distinguuntur caesā oratione, hoc modo: acrimoniā, voce, vultu adversarios perterruisti, Auct. ad Her. 4, 19: continuatio verborum soluta multo est aptior atque jucundior, si est articulis membrisque (κόμμασι καὶ κώλοις) distincta, quam si continuata ac producta, Cic. de Or. 3, 48, 186: (genus orationis) fluctuans et dissolutum eo quod sine nervis et articulis fluctuat huc et illuc, Auct. ad Her. 4, 11.
      Hence, a short clause, Dig. 36, 1, 27; also, a single word, ib. 35, 1, 4: articulus Est praesentis temporis demonstrationem continet, ib. 34, 2, 35: hoc articulo Quisque omnes significantur, ib. 28, 5, 29.
      In gram. the pronn. hic and quis, Varr. L. L. 8, § 45 Müll.; the article, Quint. 1, 4, 19.
    2. B. Of time.
      1. 1. A point of time, a moment: commoditatis omnes articulos scio, Plaut. Men. 1, 2, 31.
        With tempus: qui hunc in summas angustias adductum putaret, ut eum suis conditionibus in ipso articulo temporis astringeret, at the most critical moment, Cic. Quinct. 5, 19: in ipsis quos dixi temporum articulis, Plin. 2, 97, 99, § 216: si de singulis articulis temporum deliberabimus, August. ap. Suet. Claud. 4; also without tempus: in ipso articulo, at the fit moment, at the nick of time, Ter. Ad. 2, 2, 21.
        With dies: in articulo diei illius ingressus est, on that very day, Vulg. Gen. 7, 13.
        And with res: in articulo rerum, Curt. 3, 5; also in articulo, instantly, immediately, = statim, Cod. Just. 1, 33, 3.
        Hence with the idea extended,
      2. 2. A space, division of time: hi cardines singulis articulis dividuntur, Plin. 18, 25, 59, § 222: octo articuli lunae, id. 18, 35, 79, § 350: articulus austrinus, i. e. in which auster blows, id. 17, 2, 2, § 11.
    3. C. Of other abstract things, part, division, point: per eosdem articulos (i.e. per easdem honorum partes) et gradus producere, August. ap. Suet. Claud. 4: stationes in mediis latitudinum articulis, quae vocant ecliptica, Plin. 2, 15, 13, § 68; Dig. 1, 3, 12: ventum est ergo ad ipsum articulum causae, i. e. ventum ad rei cardinem, the turning-point, Arn. 7, p. 243.

artĭfex, fĭcis, m. [ars-facio]. Subst.

  1. A.
    1. 1. One that is master in the liberal arts (while opifex is a master in the artes sordidae; cf. ars, I. B. 1.), an artist, artificer: illi artifices corporis simulacra ignotis nota faciebant, Cic. Fam. 5, 12: reponendarum (tegularum) nemo artifex (i. e. architectus) inire rationem potuit, Liv. 42, 3: in armamentario multis talium operum (sc. tormentorum) artificibus de industriā inclusis, id. 29, 35: ut aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse, qui citharoedi fieri non potuerint, sic, etc., Cic. Mur. 13, 29; cf. Ov. M. 11, 169 al.: artifices scaenici, Cic. Arch. 5, 10; id. Quinct. 25; Suet. Caes. 84: artifex lignorum, a carpenter, Vulg. 2 Reg. 5, 11; so, artifex lignarius, ib. Isa. 44, 13: artifices lapidum, masons, ib. 2 Reg. 5, 11: artifex aerarius, a worker in bronze, ib. 3 Reg. 7, 14 (often thus used in Vulg. for opifex).
      Also absol.: artifex, Plaut. Am. prol. 70: multi artifices ex Graeciā venerunt, Liv. 39, 22; so id. 5, 1; 5, 7; 5, 2; 41, 20; so Vulg. Exod. 36, 4; ib. Isa. 40, 20; ib. Act. 19, 24 et saep.
      So of a charioteer, as in Gr. τεχνίτης: ne hoc gloriae artificis daretur (auriga standing just before), Plin. 7, 53, 54, § 186.
      Of a physician, Liv. 5, 3.
      Of an orator or writer: Graeci dicendi artifices et doctores, Cic. de Or. 1, 6, 23: cum contra talem artificem (sc. Hortensium oratorem) dicturus essem, id. Quinct. 24 fin.: politus scriptor atque artifex, id. Or. 51, 172.
      1. 2. Trop., a master in any thing, in doing any thing, etc.: artifices ad corrumpendum judicium, Cic. Verr. 2, 5, 71: artifex callidus comparandarum voluptatum, id. Fin. 2, 35, 116: Cotta in ambitione artifex, Q. Cic. Petit. Cons. 12, 47: serendae in alios invidiae artifex, Tac. H. 2, 86 al.
    2. B. A maker, originator, author, contriver: si pulcher est hic mundus, si probus ejus artifex, etc., Cic. Tim. 2: cujus (civitatis) artifex et conditor (est) Deus, Vulg. Heb. 11, 10: artifex omnium natura, Plin. 2, 1, 1, § 3: si indocta consuetudo tam est artifex suavitatis, id. Or. 48, 161: artificem (sc. malorum) mediis immittam Terea flammis, Ov. M. 6, 615: vadit ad artificem dirae Polymestora caedis, id. ib. 13, 551: sceleris infandi artifex, Sen. Agam. 975.
      Ironic.: O artificem probum! Ter. Phorm. 2, 1, 29.
      Also for a sly, cunning contriver, inventor of a thing (cf. ars, II. fin.): et mihi jam multi crudele canebant Artificis scelus, Verg. A. 2, 125; 11, 407.
  2. II. Adj.
    1. A. Act., skilled in a thing; skilful, practised, ingenious, dexterous: Bomilcar et per homines talis negotii artifices itinera explorat, Sall. J. 35, 5: miles decollandi artifex, Suet. Calig. 32: artifex faber de silvā, Vulg. Sap. 13, 11: tam artifices saltationis, Suet. Tit. 7.
      Also of inanimate things: artifices Natura manus admovit, Ov. M. 15, 218: Tellus artifices ne terat Osca manus, Prop. 5, 2, 62: artifex, ut ita dicam, stilus, Cic. Brut. 25, 95: mobilitas ignea artifex ad formanda corpora, Plin. 6, 30, 35, § 187: vir tam artificis ingenii, id. 8, 16, 21, § 55 al.
      Poet. with inf.: venter, negatas artifex sequi voces, Pers. prol. 11.
    2. B. Pass., skilfully prepared or made, artistic, artificial, ingenious: quattuor artifices vivida signa boves, Prop. 3, 29, 8: tantae tamque artifices argutiae, Plin. 10, 29, 4, § 85: artifex dimicatio, id. 8, 40, 61, § 150: motus, Quint. 9, 4, 8: manus libratur artifici temperamento, Plin. 12, 25, 54, § 115: artifex vultus, Pers. 5, 40: plaga, Sol. 35 al.
      Poet. of a horse, broken, trained, Ov. A. A. 3, 556.

artĭfĭcĭālis, e, adj. [artificium], of or belonging to art, artificial, according to the rules of art (perh. only in Quint.): probationes, Quint. 5, 1, 1; so id. 5, 9, 1; 12, 8, 19: ratio, id. 6, 4, 4.
Once subst.: artĭfĭ-cĭālia, ium, n., things conformable to the rules of art, Quint. 1, 8, 14.
Adv.: artĭ-fĭcĭālĭter, according to art (opp. inartificialiter): se gerere, Quint. 2, 17, 42.

artĭfĭcĭōsē, adv., v. artificiosus fin.

artĭfĭcĭōsus, a, um, adj. [artificium].

  1. I.
    1. A. Act., accomplished in art, skilful, artistic (perh. found only in Cic. and Auct. ad Her.): rhetores elegantissimi atque artificiosissimi, Cic. Inv. 1, 35 fin.: quod si artificiosum est intellegere, quae sunt ex arte scripta, multo est artificiosius ipsum scribere ex arte, Auct. ad Her. 4, 4, 7: ipsius mundi natura non artificiosa solum, sed plane artifex, Cic. N. D. 2, 22, 58: Zeno naturam ita definit, ut eam dicat ignem esse artificiosum ad gignendum progredientem viā, id. ib. 2, 22, 58, § 57.
    2. B. Pass. (cf. artifex, II. B.), on which much art has been bestowed, made with art, artificial, ingenious: utraeque (sc. venae et arteriae) vim quandam incredibilem artificiosi operis divinique testantur, Cic. N. D. 2, 55, 138: Epicurus autem nec non volt, si possit, plane et aperte loqui: nec de re obscurā, ut physici; aut artificiosā, ut mathematici, id. Fin. 2, 5, 15.
  2. II. According to the rules of art, artificial (esp. freq. in opp. to naturalis, natural): ea genera divinandi non naturalia, sed artificiosa dicuntur, Cic. Div. 1, 33, 72; so several times Auct. ad Her. 3, 16 sq. al.
    Adv.: artĭfĭcĭōsē, in skilful manner, skilfully: digerere aliquid, Cic. de Or. 1, 41, 186: dicere aliquid, id. Fin. 3, 9, 32: ambulare, id. N. D. 3, 11, 27: commutare aliquid, Auct. ad Her. 3, 10, 17.
    Comp.: multo artificiosius efficere aliquid, Cic. N. D. 2, 22, 57.
    Sup.: artificiosissime facere, Auct. ad Her. 4, 4, 7.

artĭfĭcĭum, ii, n. [artifex].

  1. I. In gen., the occupation of an artifex, a profession, trade, an employment, a handicraft, an art: Jam de artificiis et quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint, etc., Cic. Off. 1, 42, 150: ne opifices quidem tueri sua artificia possent, nisi, etc., id. Fin. 3, 2, 4: in artificio perquam tenui et levi (sc. scaenico), id. de Or. 1, 28, 129: sordidum ancillareque, id. Tusc. 5, 20, 58; so Tac. Or. 32; Sen. Ben. 6, 17: de hoc artificio est nobis acquisitio, * Vulg. Act. 19, 25: non tu in isto artificio accusatorio callidior es quam hic in suo, Cic. Rosc. Am. 17, 49 al.
  2. II. Esp.
    1. A. Skill, knowledge, ingenuity in any thing: simulacrum Dianae singulari opere artificioque perfectum, Cic. Verr. 2, 4, 33; so id. ib. 2, 4, 21: quae certis signis artificii notata sunt, Auct. ad Her. 4, 4.
    2. B. Theory, system (cf. ars, I. C. 1.): non esse eloquentiam ex artificio, sed artificium ex eloquentiā natum, Cic. de Or. 1, 32, 146: existimant artificium esse hoc quoddam non dissimile ceterorum, cujusmodi de ipso jure civili Crassus componi posse dicebat, id. ib. 2, 19, 83: scientia cujusdam artificii non numquam dicitur prudentia, Auct. ad Her. 3, 2: artificium memoriae, mnemonics, id. ib. 4, 16.
    3. C. Skill serviceable in the attainment of any object, ingenuity, art, dexterity; and in a bad sense, craft, cunning, artifice (cf. ars, II.): id ipsum, quod contra me locutus es, artificio quodam es consecutus, Cic. de Or. 1, 17, 74: opus est non solum ingenio, verum etiam artificio quodam singulari, id. Verr. 2, 4, 40 fin.: vicinitas non assueta mendaciis, non fucosa, non fallax, non erudita artificio simulationis, id. Planc. 9: non virtute, neque in acie vicisse Romanos, sed artificio quodam et scientiā oppugnationis, Caes. B. G. 7, 29: quorum artificiis effectum est, ut res publica in hunc statum perveniret, id. ap. Cic. Att. 9, 8, C. fin.

1. artĭo, īvi, ītum, 4, v. a. [1. artus], to fit close, to drive in tight (only ante-class.): surculum, Cato, R. R. 40, 3; so id. ib. 41, 2: linguam in palatum, Nov. ap. Non. p. 505, 30.

2. artĭo, īre, v. a. [ars], to indue with art; only in the two foll. exs.: artitus: bonis instructus artibus, skilled in arts. Paul. ex Fest. p. 17 Müll. (cf.: centum puer artium, Hor. C. 4, 1, 15).
Hence also endowed with cunning (cf. ars, II. fin.), artful: artiti viri, Plaut. As. 3, 2, 19 in varr. lectt.

* artĭsellĭum, ii, n. [1. artus-sella], an arm-chair, Petr. 75, 4.

* artĭus, a, um, adj., = ἄρτιος, complete, perfect: si est artius (ut ita dicam) holocleros, quid est etc., Suet. Claud. 4.

arto (not arcto), āvi, ātum, 1, v. a. [1. artus], to draw or press close together, to compress, contract (not found in Cic.).

  1. I.
    1. A. Lit.: omnia conciliatu artari possunt, * Lucr. 1, 576: libros, Mart. 1, 3, 3; Col. 12, 44, 2: vitis contineri debet vimine, non artari, Plin. 17, 23, 35, § 209: angustias eas artantibus insulis parvis, quae etc., id. 3, 6, 13, § 83.
    2. B. Trop., to contract, straiten, limit, curtail: fortuna humana fingit artatque ut lubet, i. e. in angustias redigit, Plaut. Capt. 2, 2, 54 Lind.; Liv. 45, 56: tempus, to limit, circumscribe, Dig. 42, 1, 2; 38, 9, 1: se, to limit one’s self, to retrench, ib. 1, 11, 2 al.
  2. II. In gen., to finish, conclude, Petr. 85, 4.
    Hence, artātus, a, um, P. a., contracted into a small compass; hence, narrow, close; and of time, short: pontus, Luc. 5, 234: tempus, Vell. 1, 16.

artŏcŏpus, i, m., = ἀρτοκόπος, a baker, Firm. Math. 8, 20.

artō̆crĕas, ătis, n., = ἀρτόκρεας, a meat pie, Pers. 6, 50; cf. Inscr. Orell. 4937.

artŏlăgănus, i, m., = ἀρτολάγανον, a kind of bread or cake (made of meal, wine, milk, oil, lard, and pepper, Athen. 3, 28); Cic. Fam. 9, 20.

artopta, ae, m., = ἀρτόπτης.

  1. * I. A baker, Juv. 5, 72 Ruperti.
  2. II. A vessel to bake in, a bread-pan, Plaut. Aul. 2, 9, 4; cf. Plin. 18, 11, 28, § 107.

artoptīcĭus, a, um, adj. [artopta, II.], baked in an artopta: panis, Plin. 18, 11, 27, § 105.

Artō̆trōgus, i, m. [ἄρτοσ-τρώγω, bread-gnawer], the name of a parasite in Plaut. Mil.

Artŏtȳrītae, ārum, m. [ἄρτοσ-τυρός], heretics who made offerings of bread and cheese, Aug. de Haeres. 25.

artro, āre, v. aratro.

artŭa, v. artus init.

* artŭātim, adv. [2. artus], limb by limb, Firm. Math. 7, 1.

artŭātus, a, um, Part. [qs. Part. of artuo, āre], torn in pieces, Firm. Math. 6, 31.

1. artus (not arctus), a, um, adj. [v. arma], prop. fitted; hence,

  1. I. Lit., close, strait, narrow, confined, short, brief: exierunt regionibus artis, Lucr. 6, 120: claustra, id. 1, 70; so id. 3, 808: nec tamen haec ita sunt arta et astricta, ut ea laxare nequeamus, Cic. Or. 65, 220: artioribus apud populum Romanum laqueis tenebitur, id. Verr. 2, 1, 5: nullum vinculum ad astringendam fidem jure jurando majores artius esse voluerunt, id. Off. 3, 31, 111: compages, Verg. A. 1, 293: nexus, Ov. M. 6, 242: arto stipata theatro, pressed together in a contracted theatre, Hor. Ep. 2, 1, 60: toga, a narrow toga without folds, id. ib. 1, 18, 30 (cf. exigua toga, id. ib. 1, 19, 13): nimis arta convivia, i. e. with too many guests, who are therefore compelled to sit close together, id. ib. 1, 5, 29 et saep.
    Hence, subst.: artum, i, n., a narrow place or passage: ventus cum confercit, franguntur in arto montes nimborum, Lucr. 6, 158 Lachm.: multiplicatis in arto ordinibus, Liv. 2, 50; so id. 34, 15: nec desilies imitator in artum, nor, by imitating, leap into a close place, Hor. A. P. 134.
  2. II. Trop., strict, severe, scanty, brief, small: sponte suā cecidit sub leges artaque jura, subjected himself to the severity of the laws, Lucr. 5, 1147: Additae leges artae et ideo superbae quasque etc., Plin. 16, 4, 5, § 12: vincula amoris artissima, Cic. Att. 6, 2: artior somnus, a sounder or deeper sleep, id. Rep. 6, 10: arti commeatus, Liv. 2, 34; Tac. H. 4, 26; cf.: in arto commeatus, id. ib. 3, 13: artissimae tenebrae, very thick darkness, Suet. Ner. 46 (for which, in class. Lat., densus, v. Bremi ad h. l., and cf. densus) al.
    So, colligere in artum, to compress, abridge: quae (volumina) a me collecta in artum, Plin. 8, 16, 17, § 44.
    Of hope, small, scanty: spes artior aquae manantis, Col. 1, 5, 2: ne spem sibi ponat in arto, diminish hope, expectation, Ov. M. 9, 683: quia plus quam unum ex patriciis creari non licebat, artior petitio quattuor petentibus erat, i. e. was harder, had less ground of hope, Liv. 39, 32; and of circumstances in life, etc., straitened, distressing, wretched, needy, indigent (so in and after the Aug. per. for the class. angustus): rebus in artis, Ov. P. 3, 2, 25: artas res nuntiaret, Tac. H. 3, 69: tam artis afflictisque rebus, Flor. 2, 6, 31; so Sil. 7, 310: fortuna artior expensis, Stat. S. 5, 3, 117: ne in arto res esset, Liv. 26, 17.
    Adv.: artē (not arcte), closely, close, fast, firmly.
  1. I. Lit.: arte (manus) conliga, Plaut. Ep. 5, 2, 29: boves arte ad stipites religare, Col. 6, 2, 5: arte continere aliquid, Caes. B. G. 7, 23: aciem arte statuere, Sall. J. 52, 6: arte accubare, Plaut. Stich. 4, 2, 39.
    Comp.: calorem artius continere, Cic. N. D. 2, 9, 25: artius astringi, Hor. Epod. 15, 5: signa artius conlocare, Sall. C. 59, 2: artius ire, Curt. 4, 13, 34: artius pressiusque conflictari, Gell. 10, 6.
    Sup.: milites quam artissime ire jubet, Sall. J. 68, 4: artissime plantas serere, Plin. 12, 3, 7, § 16.
  2. II. Trop.: arte contenteque aliquem habere, Plaut. As. 1, 1, 63; id. Merc. prol. 64: arte et graviter dormire, soundly, Cic. Div. 1, 28, 59: arte appellare aliquem, briefly, by shortening his name, Ov. P. 4, 12, 10: artius adstringere rationem, Cic. Fat. 14, 32: abstinentiam artissime constringere, Val. Max. 2, 2, 8.
  3. III. Transf.: arte diligere aliquem, strongly, deeply, Plin. Ep. 6, 8; so also id. ib. 2, 13.

2. artus, ūs, m. [v. arma], mostly plur. (artua, n., Plaut. Men. 5, 2, 102; quoted in Non. p. 191, 12.
Hence, dat. acc. to Vel. Long. p. 2229 P. and Ter. Scaur. p. 2260 P. artibus; yet the ancient grammarians give their decision in favor of artubus, which form is also supported by the best MSS.; cf. arcus.
The singular is found only in Luc. 6, 754; Val. Fl. 4, 310, and Prisc. p. 1219 P.).

  1. I.
    1. A. Lit., a joint: molles commissurae et artus (digitorum), Cic. N. D. 2, 60, 150: suffraginum artus, Plin. 11, 45, 101, § 248: elapsi in pravum artus, Tac. H. 4, 81: dolor artuum, gout, Cic. Brut. 60, 217.
      Sometimes connected with membra, Plaut. Men. 5, 2, 102: copia materiaï Cogitur interdum flecti per membra, per artus, in every joint and limb, Lucr. 2, 282; 3, 703 al.; Suet. Calig. 28; cf. Baumg.-Crus., Clavis ad Suet.: cernere laceros artus, truncata membra, Plin. Pan. 52, 5.
    2. B. Trop., the muscular strength in the joints; hence, in gen., strength, power: Ἐπιχαρμεῖον illud teneto; nervos atque artus esse sapientiae, non temere credere, Q. Cic. Petit. Cons. 10.
      More freq.,
  2. II. The limbs in gen. (very freq., esp. in the poets; in Lucr. about sixty times): cum tremulis anus attulit artubus lumen, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 Vahl.); so Lucr. 3, 7; cf. id. 3, 488; 6, 1189: artubus omnibus contremiscam, Cic. de Or. 1, 26, 121: dum nati (sc. Absyrti) dissupatos artus captaret parens, vet. poet. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67: copia concita per artus Omnīs, Lucr. 2, 267: moribundi artus, id. 3, 129 al.: rogumque parari Vidit et arsuros supremis ignibus artus, etc., Ov. M. 2, 620 al.: salsusque per artus Sudor iit, Verg. A. 2, 173; 1, 173 al.: veste strictā et singulos artus exprimente, and showing each limb, Tac. G. 17: artus in frusta concident, Vulg. Lev. 1, 6; 8, 20; ib. Job, 16, 8.
    Of plants: stat per se vitis sine ullo pedamento, artus suos in se colligens, its tendrils, Plin. 14, 1, 3, § 13, where Jahn reads arcus.

ărytaena or ărŭtaena, also contr. artaena, ae, f., = ἀρυταινη, a vessel for taking up liquids: arytaenam sive artaenam vas ab hauriendo sic appellabant, Paul. ex Fest. p. 21 Müll.: artaenaeque et aquales, Lucil. ap. Charis. p. 95 (1, 35 Müll.).